Nestes días estase a negociar entre as Organizacións Sindicais e a Administración a Relación de Postos de Traballo da nova Consellería de Política Social (parte de Benestar que antes dependía de Traballo).

En Benestar existía dende hai anos unha praza de documentalista que ocupaba a nosa compañeira Chus Rivera que como todos sabedes acaba de xubilarse. Con esta remodelación esta praza ía ser amortizada e non existía, ata o momento, un compromiso firme por parte da Consellería para crear unha praza pertencente á nosa escala.

Ao final parece que todo vai ir por bo camiño e nesta primeira proposta figura a creación dunha praza de Técnico Medio de Arquivos Nivel 18 dependente da Secretaría Xeral Técnica.

Dende APTAX nos congratulamos da creación de prazas das nosas escalas e manifestamos o noso compromiso de vixiar a creación de arquivos centrais dotados de persoal en todas as futuras reformas de RPTs que veñen polo camiño. (*).

(*)Como vedes as funcións de arquivo son moi necesarias en Política Social, nesta foto vemos un depósito descontrolado de documentación

Desde o ano 2009, o Arquivo Histórico Provincial de Pontevedra (AHPPo) está a ter problemas de falta de persoal. Estes problemas vanse agravando cando se achega o período estival por mor das vacacións, propias destas datas, o que, no pasado, xa fixo que o centro tivese que pechar polas tardes en pleno mes de agosto.

Cun cadro de dezaoito persoas, entre persoal técnico e de apoio, en quendas de mañá e tarde, este servizo publico só conta hoxe con trece, debido a que non se cubriron as prazas vacantes cos concursos de traslados de funcionarios/as e persoal laboral, e a que hai dúas baixas médicas de longa duración.

Aos catro membros de persoal de apoio que faltan (1 subalterno, 2 vixiantes de arquivos, bibliotecas e museos e 1 vixiante), súmase a vacante do técnico/a superior de arquivos. Esta situación carrea dificultades (catro persoas de apoio teñen que facer o labor de oito e traballar en servizos mínimos de forma permanente para cubrir as ausencias xustificadas …), non só á hora de atender as demandas de consulta e busca de documentación, senón tamén á hora de realizar todos os servizos de atención á Administración e ao/á usuario/a do Arquivo (cidadáns e investigadores/as), así como á súa calidade e eficiencia.

Lembremos que a Lei 7/2014, do 26 de setembro, de arquivos e documentos de Galicia, no seu artigo 14, expón que “os arquivos públicos contarán co persoal arquiveiro, técnico e administrativo suficiente para cubrir as necesidades do servizo”, e todo isto, sen persoal, non se pode realizar.

Este ano, os/as usuarios/as do centro de arquivo pontevedrés están a deixar constancia das súas queixas e malestar por escrito, pois atópanse cun problema que se repite no tempo sen solución de continuidade. A dirección do centro dálles entrada e procede a trasladalas aos responsables superiores na materia. Desta maneira, o/a usuario/a ten a certeza de que a Administración, a través dos seus órganos, é coñecedor do problema. Pero non abonda só con coñecelo senón que é necesario darlle unha solución que interrompa a inercia dos últimos anos para que sexa o derradeiro ano que ocorra. Temos unha responsabilidade patrimonial que cumprir …

 Ao longo deste período realizáronse unha serie de actividades que na súa maioría responden aos obxectivos fixados no programa proposto pola directiva na anterior Asemblea Xeral.

Asemblea xeral de abril de 2015

O 17 de abril de 2015, na sala II do Arquivo e Biblioteca de Galicia tivo lugar a Asemblea Xeral Extraordinaria na que se presentou a memoria de actividades correspondentes ao ano anterior, deuse de alta ás/aos novas/os socias/os, liquidáronse as contas da Xunta Directiva saínte e acordouse non cobrar a cota correspondente ao ano 2015 dado o bo estado económico da Asociación. Elixiuse unha nova directiva que presentou unha memoria de actividades para o seguinte ano.

Reunións da Xunta Directiva

Nas reunións celebradas pola Xunta Directiva durante este período elaborouse un cronograma de actuacións no que se estableceu un programa de traballo, repartíronse as tarefas entre os distintos membros desta e establecéronse prazos para a consecución dos obxectivos fixados.

Nelas abordouse o estado de elaboración do Decreto polo que se crea a Comisión de Avaliación Documental e o do Decreto polo que se regula o Consello de Arquivos, formulándose e debaténdose as alegacións pertinentes. Tamén se tratou a modificación do artigo dos estatutos referido aos representantes provinciais e a procurar a paridade na Xunta Directiva e avanzouse na elaboración da enquisa de satisfacción.

Deseñouse o logo, a estrutura da páxina web e elaboráronse os contidos desta. Tamén se prepararon as xuntanzas co secretario xeral técnico, secretario xeral de Cultura e conselleiro de Cultura Educación e Ordenación Universitaria.

Alegacións nos procesos de elaboración de normativa en materia de Arquivos da Xunta de Galicia

APTAX presentou alegacións ao Decreto polo que se crea a Comisión de Avaliación Documental relativas ao artigos números 4, 5, 10, 11, 12 e 17 e ao Anteproxecto de Decreto polo que se regula o Consello de Arquivos relativas aos artigos 4, 5, 11, 12 e 13.

Reunións co secretario xeral de Cultura co secretario xeral técnico e co conselleiro de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria

Solicitáronse entrevistas cos responsables políticos e técnicos da Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria co fin de defender e fomentar os intereses económicos, sociais e profesionais das persoas asociadas. Nas entrevistas expuxéronse as funcións e obxectivos da nosa Asociación, informóuselles da situación dos arquivos da Xunta de Galicia e trasladáronselles as demandas do noso colectivo profesional.

Centramos as nosas reivindicacións en tres piares: a) a necesidade de reforzar as funcións transversais dos arquivos no marco da xestión administrativa xeral; b) a pertinencia de Plans de Calidade como instrumento efectivo para coordinación dos centros do Sistema de Arquivos da Xunta de Galicia; e c) a contradición entre a política de persoal da Xunta de Galicia e as esixencias establecidas nesta materia pola Lei de Arquivos de Galicia e o futuro Plan de Arquivos de Galicia.

En relación con este último punto, manifestamos a nosa preocupación e malestar coa RPT que se está a negociar a Consellería. Neste sentido denunciouse a prevista amortización de prazas e a inexistencia de carreira e promoción profesional nas nosas escalas, reclamouse a suba de niveis dos grupos A1 e A2, e demandouse a cobertura das prazas vacantes mediante a contratación de persoal interino. Estas reivindicacións fundamentáronse na maior carga de traballo que deberemos asumir debido á aplicación do Decreto polo que se crea o Consello de Avaliación Documental de Galicia e na obriga que establece o artigo 14 na Lei 7/2014 en relación á dotación de persoal técnico suficiente nos arquivos da Xunta de Galicia.

Tamén se lles trasladou aos responsables da Consellería o noso desacordo con algúns artigos da normativa que desenvolve a Lei 7/2014 de Arquivos (nese momento en fase de tramitación) e se lles informou acerca dalgunhas das disfuncións que presenta a xestión documental da Xunta de Galicia como son: a) primar a externalización da custodia fronte selección documental, b) manter un grande volume documental aínda pendente de tratamento arquivístico nos servizos centrais e periféricos, c) crer que a administración electrónica se esta a implantar coa celeridade suficiente como para superar nun futuro próximo á xestión documental en papel.

Ao respecto destas cuestións manifestouse a necesidade de creación de Arquivos Xerais Territoriais na Coruña e en Ourense e demostrouse o aforro que supón transferir documentos aos arquivos fronte os gastos de externalizar o seu almacenamento, así como a falacia da desaparición do papel a curto prazo na tramitación administrativa.

En resumo, reivindicamos os nosos lexítimos dereitos profesionais e ofrecemos a nosa colaboración coa Administración no que atinxe á mellora das condicións para a prestación dos seus servizos, demostrando que dotar os arquivos con recursos suficientes, ademais dun imperativo legal e dunha necesidade moral propia dunha sociedade democrática e transparente, pode ser moi rendible.

Os responsables da Consellería pareceron comprender a oportunidade que presenta a recente normativa en materia de Arquivos para visualizar o noso labor no eido administrativo e que a xestión documental eficiente supón un importante aforro para a Administración, comprometéndose a atender algunhas das nosas reivindicacións.

Canles e plataformas de comunicación cos socios e coa sociedade

Durante este período solicitouse o correo institucional Esta dirección de correo electrónico está protegida contra spambots. Usted necesita tener Javascript activado para poder verla., adquiriuse o dominio arquiveirosxunta.org e confeccionouse unha páxina web que pretende ser unha plataforma de comunicación cos socios e coa sociedade, mantívose o perfil de Facebook e creouse unha conta de Twitter nos que se publica información sobre as cuestións relativas á nosa profesión.

Tamén se creou un logo consistente no acrónimo APTAX en letra procesual de cor azul que será parte esencial da imaxe corporativa da Asociación.

Proposta de modificación dos estatutos

Para poder facer efectivo o desexo de que na Xunta Directiva haxa paridade mulleres/homes, así como representación dos servizos centrais e dos periféricos de cada provincia, a mesma xunta elaborou unha proposta de reforma dos estatutos sometida a debate e votación na Asemblea Xeral.

Trámites administrativos

Tramitouse a alta da listaxe de socios na Axencia Española de Protección de Datos. Realizáronse os trámites necesarios para que a nova directiva contase con autorización para operar coa conta corrente contratada con Triodos Bank. Asemade procedeuse ao cobro das cotas dos novos asociados e aos pagamentos de dietas de desprazamentos dos membros da Xunta Directiva que non residen en Santiago de Compostela.

Asociados

Déronse de alta oito persoas de de baixa dúas, unha compañeira por xubilación e un compañeiro interino pola perda da condición de traballador da Xunta.

Solidariedade, comunicación e relacións entre os asociados, información e intercomunicación

Ao longo deste período a Xunta Directiva elaborou unha enquisa para a análise e diagnose da situación dos arquivos da Xunta de Galicia que se someteu a debate na Asemblea Xeral. Con esta enquisa anónima preténdese obter o grao de satisfacción da profesión coa nosa situación actual e que o noso colectivo poda expresar outras de inquietudes relativas ao noso exercicio profesional.

Coincidindo coa Asemblea Xeral, as/os asistentes puideron realizar unha visita guiada á unha exposición no Museo de Galicia e participar nunha comida de socias/os.

María Dolores Barahona Riber (Segovia, 1943), Loli, foi moitos anos directora do Arquivo Histórico Provincial de Pontevedra. Licenciada en Filosofía e Letras pola Universidade Complutense de Madrid, ingresou no Corpo Auxiliar de Arquivos, Bibliotecas e Museos en 1968, con destino nos Servizos de Arquivos de Pontevedra, que comprendía o Arquivo Histórico Provincial e o Arquivo da Delegación de Facenda de Pontevedra. En 1978, mediante proba selectiva, accede ao corpo de Axudantes de Arquivos, Bibliotecas e Museos.

¿Cal foi o teu primeiro contacto profesional cos arquivos?

Antes de incorporarme á praza de Pontevedra, nos anos 1966 e 1967, traballei como auxiliar de bibliotecas e arquivos no Ministerio de Facenda, onde me formo da man de D. Antonio Matilla Tascón, director do Arquivo Central do Ministerio, que na súa longa traxectoria desempeñou, entre outros cargos, o de Inspector Xeral de Arquivos. D. Antonio Matilla, ademais, foi o autor da Cartilla de organización de archivos, manual de referencia naqueles anos.

En 1967 opositas ao Corpo Auxiliar de Arquivos, Bibliotecas e Museos. Polo que puiden comprobar, o temario estaba composto nada menos que por 115 temas, repartidos entre historia, literatura, arte, arquivística, biblioteconomía, museoloxía e dereito …

Si, estudei moito para aquela oposición. Lémbrome que, entre outros temas, me tocou desenvolver o referente aos descubrimentos e colonizacións españolas en América, que tiña ben preparado.

¿Sendo natural de Segovia e vivindo en Madrid, como recalas en Pontevedra?

Cando tiña catorce anos vin o mar por primeira vez; fiquei abraiada, até o punto de que o motivo principal de vir a Pontevedra foi a presenza do mar. En Galicia, daquela, non tiña nin familiares nin coñecidos. O meu destino foi o Arquivo da Delegación de Facenda; naquel tempo a Delegación estaba emprazada no antigo convento de San Francisco, e o meu primeiro despacho tiña vistas á Praza da Ferreiría. As instalacións do arquivo, pola contra, eran moi pouco axeitadas; os andeis eran de obra e os documentos quedaban pegados neles. Ademais, os documentos estaban moi desorganizados.

¿Que manuais se empregan para a organización de arquivos daquela?

Como referencias arquivísticas, ademais da Cartilla de Matilla, tiñamos o Anteproyecto de reglamento y organización de los archivos de Delegaciones de Hacienda, de 1951, publicado por la Dirección General de Archivos y Bibliotecas.

¿Por que te incorporas ao Arquivo Histórico Provincial?

A dirección do Arquivo Histórico Provincial estaba vacante desde a xubilación de Raquel Lesteiro e, polo tanto, encargábame do servizo en ámbolos dous arquivos; de mañá, no Arquivo da Delegación de Facenda e, de tarde, no Histórico Provincial. Algunha coñecida que me vía pola rúa, dicíame “que ben vives, todo o día de paseo”. Non sabían que a realidade era xusto a contraria, que tiña que traballar a reo, sempre dun lado para outro.

Por circunstancias, fuches durante moitos anos directora en funcións do AHP de Pontevedra ¿non si?

Si, en distintos períodos, de 1968 a 1974, ano no que se incorpora á dirección Pedro López. En 1985, Pedro asume a dirección do Arquivo do Reino de Galicia e, agás un breve espazo de tempo nos anos 1985 e 1986, en que María José Justo exerce como directora do AHP, e outro a principios dos anos 90, en que as funcións recaen accidentalmente en Xosé Carlos Sierra, tocoume exercer de directora en funcións. A falta de persoal foi o grande problema do arquivo; parecía que a dirección do AHP estaba ameigada, pois agás o período de once anos en que Pedro López a asume, por unha ou outra razón sempre quedaba vacante.

Até que asumes ti a dirección por concurso en 1999 …

Así foi durante dez anos, até a miña xubilación en 2009. Teño que dicir que nunca tiven vocación de directora, preferiría ter quedado nun segundo plano. Sempre me sentín máis cómoda procurando resolver as consultas dos cidadáns que nos labores propios de dirección.

Polo que vexo, fuches coherente coa idea de Antonia Heredia de que o arquiveiro debe realizar o seu traballo non como un fin en si mesmo senón que é intermedio e instrumento para que os outros acaden os seus obxectivos.

Si, sempre crin que o funcionario se debe ao cidadán, que para iso paga os seus impostos.

¿Nos anos 70 cales eran as series máis consultadas?

As de Matrícula industrial e as de Dereitos reais pertencentes ao fondo de Facenda.

Co paso do tempo, aquela matrícula industrial converteuse en licenza fiscal e aqueles dereitos reais, en sucesións, doazóns, transmisións e actos xurídicos documentados, e ata chegaron pola porta do arquivo as “autoliquidacións”. Tamén, co paso do tempo, o Catastro do Marqués de la Ensenada, fonte case exclusiva durante anos dos estudosos da idade moderna, comezou a ser consultado polos comuneiros dos montes galegos que nunca tal viran e que acabaron por falarlle “de ti a ti”, iso si, con moito respecto; non en balde foi o punto de partida “documental” das súas reivindicacións.

E, por fin, chegou ao arquivo o Catastro antigo de rústica, o Catastro, e con el chegaron todos/as ou case todos/as, a xente da pé, a xente que quere saber, que non sabe e quere saber, que non sabe de voo americano, de cédulas e de apéndices, pero sabe da terra ou case debería saber porque os seus devanceiros fixeran todo ou case todo para que soubesen. E entraron no arquivo, e Loli aí, como sempre, “o cidadán, que paga os seus impostos”. E entrementres, a organización e a descrición do fondo de Facenda e do que non era fondo de Facenda.

E chegou o momento no que o arquivo encheuse de novas compañeiras, e xuntáronse a savia nova e a experiencia, e todo medrou. E así, día a día, ano a ano, vendo como o obxecto da súa custodia servía ao seu obxectivo, aos cidadáns, á Historia con hache maiúscula e, tamén, ¿cómo non?, á Administración que, de cando en vez, chamaba á porta do centro. Facendo e asinando certificacións e copias cotexadas, orientando na busca da información e axudando á xente para solucionar problemas de hoxe en día. ¿Quen ía dicir que os comuneiros, botando man do Catastro ou da documentación do proceso desamortizador ían gañar nos tribunais? Pois si, para iso é. Igual que os listados de embarque dos pasaxeiros que foron hai anos a América. ¡Cantos datos conteñen! ¡Canto axudan aos retornados e aos descendentes dos emigrantes!

Os corenta anos que Loli estivo no seu Arquivo non foron en balde. Ben o saben os seus compañeiros/as, e aínda que é probable que non o saiban os cidadáns da pé, iso non importa porque, moitas veces, o traballo ben feito non se nota. O importante é que ela o saiba. Que saiba que fixo un bo traballo, aínda con todos os problemas que tiña na casa, fixo un bo traballo.

Sempre tivo unha boa palabra, un bo xesto, sempre estivo disposta a informar, a ensinar, a traballar. Sempre nos quedará o seu bo facer…